۱۹ آذر ۹۸ – فشافویه، جهنمی آن‌سوتر از قرچک
به گزارش اطلس زندانهای ایران سه هفته پس از اعتراضات سراسری کشور که با افزایش قیمت بنزین آغاز و به سرعت سرتاسر کشور را در نوردید؛ اینک نگرانی‌ها در مورد وضعیت زندانیان افزایش یافته‌است. محسن بندپی، استاندار تهران در کنفرانس خبری خود تعداد بازداشت شدگان در تهران را ۲۰۲۱ نفر اعلام کرد و بدون ارائه اطلاعات دقیق‌تر به گفتن این خبر اکتفا کرد که :«بسیاری از آنها بلافاصله با یک بازجویی و به دستور محاکم قضایی اگر به صورت احساسی و به دلیل عدم آگاهی وارد جریانات شده باشند و این کار برای نخستین بار بوده، آزاد شدند.» در تاریخ ۱۲ آذر ۹۸ غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه در نشست خود با خبرنگاران اعلام کرد :«در استان تهران تعداد بازداشتی های روزهای اغتشاش که هنوز بازداشت هستند ۳۰۰ نفر هستند.»
به گزارش اطلس زندانهای ایران بسیاری از بازداشت شدگان تهران راهی زندان فشافویه شدند. در تصاویری که از دیدار محمدجعفر منتظری دادستان کل جمهوری اسلامی در تاریخ دوم آذرماه ۹۸ پخش شد، تعدادی از آنها که برخی حتی مجروح بودند دیده می‌شدند. هرچند که به گزارش مرکز رسانه‌ای قوه قضائیه آقای منتظری اعلام کرد که :«همه این دستگیرشدگان از وضعیت زندان و نگهداری خود اعلام رضایت کرده‌اند.» اما یک روز بعد «حسن خلیل‌آبادی» رئیس شورای اسلامی شهر ری در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایلنا نسبت به وضعیت این زندان ابراز نگرانی کرد و گفت: «زندان فشافویه امکانات لازم را ندارد و استقرار این تعداد بازداشتی در این مکان سخت است…کارکنان سازمان زندان‌ها در آنجا شرایط سختی را می‌گذرانند، چه برسد به زندانیان.»
تجربه مرگ زندانیان سیاسی در زندان کهریزک در سال ۸۸ و همینطور قتل علی‌رضا شیرمحمدعلی زندانی سیاسی محبوس در زندان فشافویه سبب شده‌است که نگرانی‌ها نسبت بازداشت شدگان اخیر بیشتر باشد. بویژه اینکه این‌بار علاوه بر قوه قضائیه ٰحسن روحانی رئیس جمهور و عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور جمهوری اسلامی نیز خواستار اعتراف‌گیری از زندانیان شده اند. همین امر نگرانی در مورد بازداشتی‌ها و همینطور وضعیت زندان فشافویه را افزایش داده است.
برای مشاهده نمایه زندان فشافویه روی تصویر کلیک کنید
زندان فشافویه کجاست؟
زندان فشافویه که به نامهای ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ یا زندان حسن‌آباد فشافویه تهران نیز مشهور است در حدود ۳۲ کیلومتری جنوب تهران قرار دارد که از تیرماه ۱۳۹۴ آغاز به کار کرده‌است. هدف از ساخت این زندان ابتدا نگهداری زندانیان معتاد به مواد مخدر عنوان شد اما به سرعت زندانیان دیگر از جمله زندانیان سیاسی نیز به این زندان فرستاده شدند. در ناآرامی‌های اخیر نیز این زندان بسیاری از معترضان را در خود جای داد. این زندانیان در تیپ ۵ این زندان که به‌تازگی افتتاح شده است، نگهداری می‌شوند. که نسبت به سایر بندها وضعیت به مراتب بدتری دارد و از همین رو نگرانی‌هایی نسبت به وضعیت بازداشت شدگان و شکنجه آنها مطرح شده است. سایت ایران وایر در گزارشی در مورد وضعیت بازداشتی‌های اخیر این زندان نوشت: «دو کانکس نزدیک تیپ ۵ برای اطلاعات سپاه تجهیز و راه‌اندازی شده است که از آن برای بازجویی از بازداشتی‌های این بند استفاده می‌شود: «بازجویان اطلاعات سپاه در بازجویی از این بازداشتی‌ها، به شکنجه وحشیانه به ضرب‌وشتم زندانیان همچون یک رویه متوسل می‌شوند و به شکلی کاملا غیرمعمول، دست و پای تعدادی از این بازداشتی‌ها در بازجویی‌ها شکسته است.» پیشتر نادرفتورچی روزنامه نگار ایرانی که مدت کوتاهی در این زندان به سر برده بود در مورد وضعیت آن چنین نوشت:«”قرنطینه” زندان فشافویه، آنگونه که آنجا مصطلح بود “جهنم” است. شرایط رفاهی “تیپ” با “قرنطینه” تقریبا شبیه تفاوت شرایط رفاهی‌ایست که بقول خود مددجویان بین “مستراح” و “اتاق خواب” وجود دارد…در ۴ روز قرنطینه، مددجویان، با هر جرمی و با هر قرار بازداشتی از آب آشامیدنی بدون مزه، تهویه، دستشویی، سیگار و غذای قابل هضم (ماکارونی سرد و نیم پز، برنج زرد سرد و نپخته) محروم هستند … از آنرو که برای زندانیان معتاد که قدرت تحرک کمی دارند طراحی شده، فاقد “توآلت عمومی” ست. توآلت، یک سوراخ در کف یک محوطه ۶۰ در۶۰ سانت بدون شلنگ و روشویی و نورست که با یک پرده از تختها و کف سلولهای ۳ در۳متر، که ۲۶ تا ۳۲ مددجو درآنها “میلولند” جداشده است».
پس از خروج از قرنطینه و یا به گفته زندانیان «جهنم»، مشکلات زندان تمام نمی شود. یک منبع مطلع به که سال ۹۵ به صورت کوتاه مدت در زندان فشافویه محبوس بوده، در گفت‌وگویی با اطلس به شرح برخی از مشکلات این زندان پرداخته است. به گفته او زندانیان در زمان پذیرش یا بدو ورود به زندان فشافویه، گاها مورد ضرب و شتم ماموران حفاظت زندان قرار می‌گیرد؛ منبع مذکور در این باره گفت: «ماموران عمدتا افرادی را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند که اعتیاد داشته‌اند و به دلیل عدم دسترسی به مواد مخدر، دچار ضعف جسمی شده‌اند.» وی در ادامه، زندان فشافویه را این‌گونه توصیف کرد: «یکی از جهنم‌های است که جمهوری اسلامی دایر کرده.»
وضعیت بهداشتی و درمانی در این زندان نیز بسیار نامناسب است؛ برای مثال، سرویس‌های بهداشتی قرنطینه اول این زندان بدون دارا بودن سیستم تهویه، در اتاق‌های نهایتا ۱۲ متری قرار دارد؛ هر چند در این اتاق‌ها سه تخت سه طبقه دیده می‌شود اما عمدتا آمار آن به ۳۰ نفر می‌رسید. کلیه نفرات اتاق‌ها در طول روز، حداقل ۱۲ ساعت آن را در اتاق محبوس بوده و در آن توسط انتظامات بند از آن سو قفل می‌شود.
استفاده از ژیلت مشترک در زندان، از دیگر موارد نگران کننده است؛ به گفته این منبع، در مدتی که وی در زندان بوده، مسئولین زندان به هر سه زندانی، یک ژیلت تحویل داده‌اند. برخی از زندانیان به دلیل عدم آگاهی نسبت به انتقال بیماری از چنین راه‌هایی، از ژیلت‌های استفاده می‌کنند و این امر احتمال انتقال ویروس‌های خطرناک را در بین زندانیان افزایش می‌دهد.
در مبحث درمانی نیز باید اینطور نوشت که عملکرد مسئولین زندان نشان دهنده این است که ظاهرا نسبت به سلامت زندانیان هیچ‌گونه مسئولیتی ندارند؛ این منبع آگاه با ذکر موردی، رسیدگی‌های درمانی در این زندان را این‌گونه شرح داد: «فردی که از بیماری ریوی رنج می‌برد دچار حمله تنفسی شد و برای دقایقی به شکل عجیبی تنفس وی بند آمد، در این هنگام، افسر نگهبان، شماری از زندانیان و بنده در کنار این زندانی بیمار بودیم. شوک عظیمی به ما، جز افسر نگهبان وارد شده بود، در این هنگام مسئول مربوطه با لبخندی تمسخرآمیز گفت که در حال فیلم بازی کردن است و مشکلی ندارد! و محل را ترک کرد. دقایقی بعد یکی از زندانیان با بهره‌گیری از روش ماساژ قلبی، موجب احیای زندانی بیمار شد.»
به گفته این زندانی سابق، اقدام به خودکشی در این زندان به وفور مشاهده می‌شود که عمده آن با دخالت دیگر زندانیان و گاها مسئولین، خنثی می‌شود.
سرویس بهداشتی این زندان نیز به علت محدودیت در زمان روشن بودن سیستم گرمایشی، برای زندانیان مشکلاتی ایجاد می‌کند. این سیستم در ساعات بامدادی روشن می‌شود و عمده زندانیان ترجیح می‌دهند که در طول روز یا شب از حمام، با آب سرد استفاده کنند. این موضوع موجب می‌شود که در تمام فصول، زندانیان از سرماخوردگی رنج ببرند. لازم به ذکر است که محدودیت در روشن بودن سیستم گرمایشی، شامل تمام فصول می‌شود.َ هرانا نیز در این باره نوشته بود: «اجازه استفاده از حمام در برخی از بندها، از جمله بند متادون، به تصمیم وکیل‌بند بستگی دارد.»
ضمن اینکه خوراک زندانیان در این مکان کیفیت بسیار پایینی دارد، بوفه زندان، خوراکی‌های بسیاری محدودی را ارائه می‌دهند. در واقع افرادی که در این زندان به صورت طولانی مدت در بازداشت بوده‌اند، به مرور با کمبود ویتامین و بیماری‌های مرتبط مواجه خواهند شد. آب این مجموعه قابل شرب نبوده اما به دلیل نرخ بالای آب معدنی در این مجموعه، زندانیان مجبور به نوشیدن آب غیرقابل شرب می‌شوند.
اطلس بنابر گزارشات دریافتی به این نتیجه رسیده است که مواد مخدر در این زندان به راحتی در دسترس هست. خطر دسترسی به مواد مخدر توهم‌زا، امنیت جانی زندانیان را گاها به خطر می‌اندازد و امکان دارد مصرف کنندگان تحت تاثیر این دسته از مواد مخدر، دست به اقدامات جبران ناپذیر بزنند.
لباس‌ها و لوازم شخصی اکثر افراد محبوس در زندان فشافویه، آلوده به حشراتی از جمله شپش، ساس و گال است.
بهمن طاهرخانی عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی درباره وضعیت زندانهای کشور به خبرگزاری «خانه ملت» گفته بود: «ما در رابطه با زندان‌ها متاسفانه با معضلات و چالش‌های عمیقی مواجه هستیم. گرچه در رابطه با شکل ظاهری زندان‌ها یک‌سری اقداماتی در گذشته توسط قوه قضائیه انجام شده اما بررسی‌های میدانی و تحقیقات محسوس و غیرمحسوسی که پیرامون زندان‌ها می‌شود، نشان‌دهنده این است که زندان‌ها از وضعیت نامطلوبی برخوردارند و از استانداردهای دنیا بسیار دور هستند.»
