«گروه اطلس زندان‌های ایران» یک تیم پژوهشی وابسته به سازمان غیرانتفاعی «اتحاد برای ایران» است که با تمرکز بر زندانیان سیاسی به جمع‌آوری و اعتبارسنجی اطلاعات مربوط به وضعیت حقوق بشر در ایران می‌پردازد. گروه اطلاعاتی را که معتبر شناخته می‌شوند در وبسایت گروه اطلس زندان‌های ایران و بانک داده اطلس زندان‌های ایران ثبت می‌کند.
وبسایت گروه اطلس از قواعد معمول بر وب‌سایت‌های حقوق بشری پیروی می‌کند، اما برای کار با بانک داده توصیه می‌شود که پاسخ‌های زیر که به پرسش‌های متداول داده شده‌اند خوانده شود. با تغییر پروتکل‌های اطلس، متن زیر در این آدرس به‌روز می‌شود.
اطلس زندان‌های ایران چیست؟
اطلس زندان‌های ایران به دو زبان فارسی و انگلیسی به گزارش مستمر وضعیت زندانیان سیاسی، زندان‌هایی که در آن‌ها زندانیان سیاسی نگه‌داری شده‌اند و عملکرد قضاتی که برای فعالین سیاسی، اجتماعی و دگراندیشان حکم صادر می‌کنند می‌پردازد. اطلس زندان‌های ایران از اوایل سال ۱۳۹۰ جمع‌آوری اطلاعات را آغاز کرده است. نسخه اولیه اطلس در اواسط همان سال منتشر شد. اطلس از سال ۱۳۹۵ دامنه کار خود را گسترش داده و در قالب فعلی در اختیار کاربران قرار گرفته است.
و هر قاضی‌ای که برای زندانیان سیاسی یا عقیدتی حکم صادر می‌کند
در اطلس گردآوری شده‌اند.
اطلس از چه طریقی اطلاعات خود را جمع‌آوری می‌کند؟
اطلس اطلاعات نمایه‌ها را از طرق
مصاحبه با زندانیان، خانواده‌ها، شاهدین یا دیگر منابع مطلع
و جمع‌آوری، دسته‌بندی، اعتبارسنجی و پالایش چند مرحله‌ای اطلاعات موجود در رسانه‌ها
ثبت می‌کند.
هدف اطلس چیست؟
اطلس می‌خواهد
با گردآوری اطلاعات در کنار هم در پروفایل‌های جداگانه، تناقضات خبری را رفع کند و امکان یاری‌رسانی حقوق بشری را افزایش دهد.
با پوشش اخبار تمامی زندانیان سیاسی و عقیدتی، تفاوت در کیفیت خدمات رسانه‌ای را که در بلندمدت منجر به نابرابری در توجه سازمان‌های حقوق بشری و افکار عمومی به زندانیان مختلف می‌شود، کاهش دهد.
موارد نقض حقوق بشر در زندان‌ها را ثبت کند.
موارد تخلف هر قاضی را در رابطه با هر زندانی به طور جداگانه ثبت کند.
با دسته‌بندی اطلاعات با معیارهای مختلف، تصویر همه‌جانبه‌ای از وضعیت زندانیان سیاسی و عقیدتی بر اساس قوانین داخلی و موازین بین المللی حقوق بشری ارائه دهد.
اطلس بر چه مبنایی نام کسی را به عنوان زندانی سیاسی ثبت می‌کند؟
هر کسی که برای داشتن یک عقیده یا فعالیت‌های مدنی و سیاسی دستگیر شود، فارغ از طرز فکر یا روشی که استفاده کرده از نظر اطلس زندانی سیاسی محسوب می‌شود، مگر این‌که یکی از استثنائات زیر شامل حال او شود:
نام افرادی که با اتهامات جاسوسی و همکاری با دول متخاصم دستگیر می‌شوند، در اطلس ثبت نخواهند شد، مگر این‌که از انجام اموری که به نظر دستگاه امنیتی قضائی حکومت ایران مصداق جاسوسی محسوب می‌شده، هدف سیاسی – فارغ از این‌که این هدف سیاسی چه باشد – داشته باشند یا این‌که برای افکار عمومی، سازمان‌های حقوق بشری بین المللی یا پژوهشگران اطلس محرز شده باشد که اتهام واردشده بی‌پایه است.
افرادی که به طور مستقیم برای بیان نظرات نفرت‌پراکنانه علیه گروه‌های دینی، نژادی و اتنیکی یا عملی کردن آن‌ها دستگیر شده باشند.
افرادی که برای تحقق ایده‌های خود افراد غیرنظامی را هدف قرار داده‌اند. در این مورد تاکنون به طور مشخص عضویت در داعش و شاخه‌های القاعده مصداق این گزینه محسوب شده و نام افرادی که به طور آزادانه عضویت خود را در این گروه‌ها اعلام کرده‌اند یا برای پژوهشگران اطلس عضویت آن‌ها احراز شده است، از اطلس حذف شده است.
اطلس قویا بر رعایت قوانین داخلی و موازین بین المللی حقوق بشر برای سه گروه بالا پافشاری می‌کند.
اطلس حداقل زمان بازداشت را برای ثبت یک دستگیری حدود دو هفته در نظر گرفته است. چرا که اعتبارسنجی بازداشت‌های کوتاه‌تر از دو هفته در سراسر ایران امکان‌پذیر نیست. اطلس در آینده تمامی نمایه‌های مربوط به دستگیری‌های کوتاه‌مدت (کم‌تر از دو هفته) را حذف خواهد کرد.
آیا اطلس به کار فعالین سیاسی، محققین دانشگاهی یا سازمان حقوق بشری می‌آید؟
اطلس با تفکیک زندانیان بر مبنای حیطه فعالیت، جنسیت، دین، اتنیک، اتهام و موارد نقض حقوق بشر و تلفیق آن‌ها با گاه‌شمار (Timeline)، این امکان را به محققین و فعالین سیاسی، اجتماعی و حقوق بشری می‌دهد که
الگوهای احتمالی نقض حقوق بشر را بهتر ببیند یا آن‌ها را بررسی و کشف کنند.
برای متوقف کردن این الگوها برنامه‌ریزی کنند.
سازمان‌های حقوق بشری با کمک اطلس می‌توانند
منبع کاملا قابل اعتمادی را برای دیدبانی مداوم وضعیت حقوق بشر در رابطه با زندانی‌های سیاسی و عقیدتی به کار گیرند.
چه مواردی را باید هنگام استفاده از اطلس در نظر گرفت؟
پژوهشگران اطلس به دین یا اتنیک همه افراد دسترسی نداشته‌اند. به عنوان مثال اتنیک یا مذهب یک وبلاگ‌نویس که در شیراز دستگیر می‌شود، معمولا نامشخص است، بسیاری از افراد نمی‌توانند خود را زیر مجموعه اتنیک خاصی تعریف کنند و برخی از شاهدین به سوالات مربوط به مذهب پاسخ نمی‌دهند. بنابراین هنگام کار با اطلس توجه داشته باشید که گزینه «نامشخص» در رابطه با موارد مختلف به خصوص تعلق اتنیکی یا باور دینی نقش مهمی ایفا می‌کند.
اطلس ممکن است که در مواردی با توجه به موقعیت جغرافیایی، منبع خبر و عوامل دیگر، تعلق اتنیکی احتمالی یک فرد را ثبت کند.
الگوی رفتاری دستگاه امنیتی قضائی نشان داده است که به طور کلی جز در مواردی که زندانی به دلایل اعتقادی بازداشت می‌شود، دستگاه امنیتی قضائی مذهب خانوادگی او را مبنای برخورد قرار می‌دهد. بنابراین به عنوان مثال اگر نام کسی در اطلس به عنوان شیعه ثبت شده است، الزاما به این معنا نیست که خود او نیز اعتقادات شیعی دارد. بلکه ممکن است با توجه به منطقه دستگیری و بازنمایی سیاسی فرد، مذهب خانوادگی او شیعه فرض شده باشد.
اتهامات جاسوسی و همکاری با دول متخاصم، هر دو به شکل اتهام جاسوسی نمایش داده می‌شوند. اطلس در آینده این دو اتهام را در هم ادغام خواهد کرد.
از آن‌جایی که در موارد متعدد دو اتهام «اجتماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی» و «عضویت در گروه‌های غیرقانونی» با یک‌دیگر خلط می‌شوند، پژوهشگران اطلس در مواردی که نمی‌توانند اطمینان حاصل کنند که کدام اتهام تفهیم شده است، از گزینه «اجتماع و تبانی برای اقدام علیه امنیت ملی یا عضویت در گروه‌های غیرقانونی» استفاده می‌کنند.
از آن‌جایی که در موارد متعدد دو اتهام «محاربه» و «بغی» با یک‌دیگر خلط می‌شوند، پژوهشگران اطلس در مواردی که نمی‌توانند اطمینان حاصل کنند که کدام اتهام تفهیم شده است، از گزینه «محاربه یا بغی» استفاده می‌کنند.
اطلس مبنا را بر اعمال ماده ۱۳۴ می‌گذارد، مگر این‌که ثابت شود که قوه قضائیه از اعمال این ماده خودداری کرده است.
گزینه «سایر» در بخش قضات برای مواردی به کار می‌رود که حکم زندانی از طرق نامتعارف مثل عفو تغییر کرده باشد.
تبعید در دستگاه قضائی ایران اشکال مختلف قانونی و غیرقانونی دارد. اطلس به سه شکل تبعید را را در نمایه زندانیان ثبت می‌کند: «تبعید» برای افرادی که تنها به تبعید محکوم شده‌اند، «تبعید» و «تبعید به زندان خارج از شهر محل سکونت» برای افرادی که به تبعید در حبس محکوم شده‌اند و «تبعید به زندان خارج از شهر محل سکونت» برای افرادی که بدون حکم قاضی به تبعید فرستاده شده‌اند.
اطلس حبس بیش از دو هفته در اتاق یا سوئیت دربسته را فارغ از تعداد زندانیان، مصداق حبس در سلول انفرادی می‌داند.
اطلس اعتصاب غذا را زمانی ثبت می‌کند که زندانی برای حداقل دو هفته از خوردن غذا و دریافت سرم و مواد مغذی خودداری کرده باشد.
در صورتی که زندانی بیش از یک هفته از ملاقات یا تماس تلفنی محروم باشد، اطلس گزینه‌های محرومیت از ملاقات و تماس تلفنی را در نمایه او ثبت می‌کند.
از آن‌جایی که حکومت ایران زندانیان سیاسی و امنیتی را در مراحل مقدماتی دادرسی از حق دسترسی به وکیل محروم می‌کند و مسئولین قوه قضائیه نیز این محرومیت سازمان‌یافته را تایید کرده‌اند، اطلس به طور کلی فرض را بر عدم دسترسی به وکیل گذاشته است، مگر این‌که خلاف آن ثابت شود.
در صورتی که اطلاعاتی مبنی بر ادامه بازداشت یک فرد وجود نداشته باشد، اطلس فرض می‌کند که آن شخص آزاد شده است.
حوزه فعالیت زندانیان چگونه تعیین می‌شود؟
اطلس زندانیان را بر پایه حوزه فعالیت احتمالی ایشان طبقه‌بندی می‌کند. اطلس در آینده این امکان را خواهد افزود که یک زندانی در رسته‌های مختلف جای بگیرد. در حال حاضر ۱۴ حوزه فعالیت در اطلس وجود دارد که در ادامه سه مورد از آن‌ها توضیح داده می‌شود:
سایر اتهامات مذهبی: در صورتی که اتهاماتی از قبیل همکاری با گروه‌های مذهبی مسلح یا تبلیغ برای ایشان به کسی تفهیم شده باشد و منابع آگاه درباره پرونده سکوت کرده باشند، اطلس نمایه او را در رسته «سایر اتهامات مذهبی» ثبت خواهد کرد.
سایر اتهامات سیاسی: در صورتی که حوزه فعالیت یک زندانی کاملا نامشخص باشد یا اتهاماتی از قبیل فعالیت مسلحانه به او تفهیم شده باشد و یا اتهامات مرتبط با جاسوسی به کسی تفهیم شده باشد و اطلاعات کافی برای حذف نمایه یا انتقال آن به رسته‌های دیگر وجود نداشته باشد، اطلس نمایه را در رسته «سایر اتهامات سیاسی» ثبت می‌کند.
متهم ارتباط با دول خارجی: متهمین دوتابعیتی که به نظر می‌رسد به دلایل سیاسی حاصل از درگیری‌های داخلی یا برای امتیازگیری خارجی دستگیر شده‌اند، یا افرادی که از نظر سازمان‌های حقوق بشری داخلی و بین المللی یا افکار عمومی به دلایل سیاسی با اتهاماتی از قبیل جاسوسی یا ارتباط با دول متخاصم بازداشت شده‌اند، در این رسته قرار می‌گیرند.
من کسی را می‌شناسم که به دلایل عقیدتی یا سیاسی در ایران بازداشت شده است، چرا نام او را در اطلس پیدا نمی‌کنم؟
ممکن است فرد مورد نظر شما برای کم‌تر از دو هفته در بازداشت بوده باشد.
ممکن است خود فرد یا خانواده‌اش از اطلس خواسته باشند که اطلاعات او در اطلس وارد نشود.
ممکن است فرد مورد نظر شما پیش از زمان آغازین جمع‌آوری داده‌های اطلس دستگیر و آزاد شده باشد. اطلس از یک تاریخ مشخص شروع به جمع‌آوری اطلاعات کرده و دوره‌های پیش از آن را دربرنمی‌گیرد. اطلس از پاییز ۱۳۹۵ به بعد تمامی اخبار منتشرشده را جمع‌آوری و اعتبارسنجی کرده و تماس‌های خود را با منابع آگاه افزایش داده است. استثنائی که بر قاعده محدودیت زمانی وجود دارد، کسانی هستند که در رابطه با موارد نقض حقوق بشر شهادت داده‌اند، یا کسی اطلاعات آن‌ها را در اختیار اطلس قرار داده است و یا این‌که مدارکی که در رابطه با آن‌ها وجود دارد، وجوه مختلفی از یک پرونده جمعی، وضعیت یک زندان یا رفتار یک قاضی را شرح می‌دهد.
ممکن است فرد مورد نظر شما از نظر اطلس زندانی سیاسی محسوب نشود (شرح در بالا).
ممکن است پژوهشگران اطلس، موفق نشده باشند که اطلاعات فرد مورد نظر شما را بیابند، یا داده‌های مربوط به او در مرحله اعتبارسنجی باشند. بنابراین خواهشمندیم اطلاعات خود را برای ما به نشانی ipa[at]united4iran.org بفرستید.
من کسی را می‌شناسم که به دلایل عقیدتی یا سیاسی در ایران بازداشت شده، قاضی‌ای که به دلایل سیاسی یا عقیدتی حکم صادر کرده یا بازداشتگاهی که در آن، کسی را به دلایل سیاسی و عقیدتی محبوس کرده‌اند. آیا می‌توانم دانسته‌های خودم را به اطلس اضافه کنم؟
اگر در رابطه با یک زندانی سیاسی، قاضی، زندان یا بازداشتگاه، یا یک نهاد امنیتی یا قضائی که در برخورد با فعالین سیاسی یا عقیدتی نقش دارد، اطلاعاتی دارید، لطفا آن را به ایمیل ipa[at]united4iran.org بفرستید. پژوهشگران ما اطلاعات شما را دریافت و پس از بررسی آن‌ها را منتشر خواهند کرد. در صورتی که شما غیر از این نخواسته باشید، ما برای بررسی بیشتر با شما تماس خواهیم گرفت.
برای رفتن به بخش قضات اطلس روی تصویر کلیک کنید
آیا این اطلس، واقعا یک اطلس است؟
اطلس عمدتا از سال ۱۳۹۴ به بعد و با تمرکز بر کسانی که از این تاریخ به بعد در زندان بوده‌اند، اطلاعات خود را ثبت کرده است. با این حال سنجش آماری ما نشان می‌دهد که نام و اطلاعات اغلب زندانیان سیاسی‌ای که در سال ۹۳ نیز در زندان بوده‌اند، در اطلس ثبت شده است. اطلس از پاییز ۱۳۹۵ تمامی اخبار زندانیان سیاسی را یا به طور مستقیم دریافت کرده یا آن‌ها را به طور کامل رصد و اعتبارسنجی کرده است.
بنابراین می‌توان گفت این اطلس، واقعا یک اطلس است. تنها تفاوت‌اش با اطلس‌های مرسوم این است که پژوهشگرانش هم در جست‌و‌جوی آن‌چه در گذشته رخ داده است هستند و هم در حال حاضر اطلاعات را به‌روزرسانی می‌کنند.
در هنگام استفاده از اطلس باید این نکته را در نظر داشت که اطلاعات همه زندانیان در رسانه‌ها منتشر نشده و اطلس نیز به بعضی پرونده‌ها دسترسی پیدا نکرده است. تخمین قابل اتکایی از میزان این‌گونه پرونده‌ها نمی‌توان داشت، اما به طور کلی در رابطه با زندانیان رسته «سایر اتهامات مذهبی» درصد بالاتری از رخدادها مسکوت مانده‌اند.
چرا در بعضی موارد منابع ذکر شده و در بعضی موارد اطلاعات بدون ذکر منبع منتشر شده‌اند؟
حفظ امنیت منابعی که اطلس به طور مستقیم با آن‌ها در ارتباط است، مهم‌ترین متغیر در ذکر یا عدم ذکر منابع است. ما در برخی از موارد به دلایل مشابه از ذکر منبع خودداری می‌کنیم.
در طراحی قبلی وبسایت تمامی منابع در نمایه‌ها نمایش داده می‌شدند. در طراحی جدید بخش منابع حذف شده است و به همین دلیل پژوهشگران منابع را در گاه‌شمار ثبت می‌کنند. متاسفانه امکان ذکر منابعی که به دلیل تغییرات سایت دیگر نمایش داده نمی‌شوند، برای ما مقدور نیست، اما کاربران و محققینی که در رابطه با منبع یک خبر سوال دارند، می‌توانند پرسش خود را با ایمیل ipa[at]united4iran.org در میان بگذارند و در اسرع وقت پاسخ خود را دریافت کنند.
آیا ممکن است اطلاعات یک‌دست نباشند؟
احتمال کمی وجود دارد که واقعا اطلاعات در مواردی یک‌دست نباشند. با این حال پژوهشگران از پروتکل‌های واحدی پیروی می‌کنند که به خصوص در مورد بخش‌های آماری سایت طراحی شده‌اند و با دقت اجرا می‌شوند. به عنوان مثال در ابتدای انتقال زندانیان سیاسی به بند ۷ زندان اوین در سال ۱۳۹۳، به دلیل تجمع همه آن‌ها در یک طبقه از این بند، مشخص نبود که انتقال آن‌ها نقض اصل تفکیک جرائم محسوب می‌شود یا خیر. اما به مرور زمان مستنداتی فراهم شد که بر مبنای آن‌ها حضور زندانیان سیاسی در بند ۷ تحت عنوان نقض اصل تفکیک جرائم طبقه‌بندی می‌شد. جزئیات این چنینی که ذکر همه آن‌ها امکان‌پذیر نیست، ممکن است در نگاه اول به عنوان ناهماهنگی به نظر برسند.
مسئولیت حقوقی
اتحاد برای ایران و گروه اطلس زندان‌ها برای اعتبارسنجی اطلاعات هر پرونده، فرآیندی چندمرحله‌ای دارد. این فرآیند توسط پژوهشگران اطلس طراحی شده است که از بیش از ۱۰ سال تجربه تحقیق در مورد زندانیان سیاسی، زندان‌ها و قضات ایران برخوردار هستند. با این حال گردآوری اطلاعات در مورد پرونده‌های یک قوه قضائیه غیرمستقل و غیرشفاف از چالش‌های متعدد و پیچیدگی های نامتعارفی برخوردار است. سازمال اتحاد برای ایران هیچ مسئولیت حقوقی در مورد اطلاعات ارائه شده ندارد.
فعالین حقوق بشر و محققینی که علاقمند به دانستن جزئیات بیشتر یا منابع مربوطه هستند، می‌توانند با ایمیل ipa[at]united4iran.org تماس بگیرند. ما به سرعت به ایمیل‌ها پاسخ خواهیم داد. گروه اطلس زندان‌های ایران علاقمندی خود را برای همکاری کامل با دیگر فعالین حقوق بشر و کسانی که داوطلب حمایت از زندانی‌های سیاسی و عادی هستند، اعلام می‌کند.
